Pięć zasad protestantyzmu



Pięć zasad protestantyzmu to pięć podstawowych zasad teologii protestanckiej, wyrażonych w języku łacińskim jako: Sola scriptura ("Tylko Pismo"), Sola fide ("Tylko wiara"), Sola gratia ("Tylko łaska"), Solus Christus ("Tylko Chrystus"), Soli Deo gloria ("Tylko Bogu chwała"). Pojawiły się one w XVI wieku podczas reformacji luterańskiej i do dziś pozostają podstawą teologiczną protestantyzmu. Podsumowują one zasadnicze różnice teologiczne z katolicyzmem i wskazują na podstawowe zasady, jakie powinien wyznawać chrześcijanin, aby osiągnąć zbawienie. Uznawanie powyższych zasad jest podstawowym wyznacznikiem uznania danego wyznania chrześcijańskiego za protestanckie. Pięć zasad protestantyzmu obowiązuje zarówno w Kościołach ewangelickich, jak i ewangelicznych (w tym zielonoświątkowych).

Sola scriptura (Tylko Pismo)
Sola scriptura oznacza, że tylko Biblia jest jedynym żródłem doktryny chrześcijańskiej, dostępnym dla wszystkich. Biblia jest bezpośrednim i jedynym przesłaniem Boga dla ludzi i nie wymaga żadnych dodatkowych interpretacji i dodatków. Jest ona instrumentem bezpośredniego kontaktu Boga z ludźmi. To stwierdzenie jest przeciwne naukom prawosławia, anglikanizmu i katolicyzmu, które głoszą, że Biblia może być autentycznie interpretowana tylko przez tradycję apostolską i sobory Kościoła.

Sola fide (Tylko wiara)
Sola fide jest podstawą teologii usprawiedliwienia przez wiarę i zasadą ustanowioną bezpośrednio przez Boga. Tylko wiara, a nie dobre uczynki, są podstawą do usprawiedliwienia człowieka przed Bogiem (chociaż w tradycyjnym protestantyzmie wierze zawsze towarzyszą dobre uczynki jako skutek tej wiary). Doktryna: "Wiara przynosi usprawiedliwienie i dobre uczynki" jest przeciwna katolickiej doktrynie: "Wiara i dobre uczynki przynoszą usprawiedliwienie". Usprawiedliwienie jest rozumiane jako przekazanie zasług Chrystusa grzesznikom. Zasada "Sola fide" neguje wrodzoną prawość człowieka, która bez wiary w Chrystusa i bez udziału jego prawości jest bezskuteczna. Marcin Luter uznał tę zasadę za "podstawę istnienia Kościoła" (articulus stantis et cadentis ecclesiae).

Sola gratia (Tylko łaska)
Sola gratia to zasada, że zbawienie przychodzi tylko z łaski Boga jako "niezasłużony dar", a nie jako nagroda za jakieś zasługi grzesznika. Zbawienie jest więc niezasłużonym darem Boga dla człowieka przez Jezusa Chrystusa. Chociaż zasadniczo ta doktryna nie sprzeciwia się doktrynie katolickiej, to jednak zawiera istotne różnice: Bóg jest jedynym źródłem łaski bez żadnego pośrednictwa ludzi (np. papieża, biskupów) a człowiek w żaden sposób nie może skłonić Boga do dania mu tej łaski lub zwiększenia jej zakresu. Bóg działa sam dla zbawienia człowieka. Podczas gdy arminianizm głosi, że ta zasada nie oznacza ograniczenia łaski Boga, która przeznaczona jest dla wszystkich ludzi (gratia universalis), to tradycyjny kalwinizm uznaje, że oznacza ona suwerenną decyzję Boga, komu przyznać łaskę, konieczną do zbawienia, a komu jej odmówić (predestynacja).

Solus Christus (Tylko Chrystus)
Solus Christus oznacza, że tylko Jezus Chrystus jest pośrednikiem między Bogiem i ludźmi. Zbawienie jest niemożliwe za innym pośrednictwem. Wyrażane jest to często jako solo Christo (tylko przez Chrystusa). Tradycyjny luteranizm odrzucając pośredników między Bogiem a ludźmi, czci jednak pamięć o Marii i o wybitnych świętych. Ta zasada odrzuca katolickie pojęcie kapłaństwa, jako sukcesji apostolskiej pod przywództwem papieża. Luter głosił "powszechne kapłaństwo wszystkich ochrzczonych", później zmodyfikowane jako "powszechne kapłaństwo wszystkich wierzących". Luter przyznawał jednak kapłanom ograniczone uprawnienia, np. do spowiedzi i odpuszczenia grzechów, jednak nie jako pośrednikom między wierzącymi i Bogiem, lecz tylko jako wypełnienie słów Jezusa: odpuszczam ci twoje winy. Takie pojmowanie roli kapłana jest odrzucane przez większość pozostałych wyznań protestanckich, nie istnieje tam ani spowiedź indywidualna, ani odpuszczanie grzechów przez kapłana.

Soli Deo gloria (Tylko Bogu chwała)
Soli Deo gloria to zasada, że wszelka chwała należna jest jedynie Bogu, ponieważ zbawienie dokonuje się tylko przez Boga, przez jego wolę i działanie. Nie jest to wynik wyłącznie ofiary Jezusa na krzyżu, lecz także wynik wiary w tę ofiarę; wiara ta powstaje z działania Ducha Świętego. Ta zasada jest bezpośrednim potępieniem czci oddawanej w katolicyzmie świętym, papieżowi i innym członkom hierarchii kościelnej. Wiąże się także z odrzuceniem kultu obrazów, rzeźb i relikwii, a w kalwinizmie i wielu innych wyznaniach protestanckich, nawet potępieniem samej obecności takich wyobrażeń w miejscach, przeznaczonych do oddawania czci Bogu.